Ο Θανάσης Βακαλιός γεννήθηκε στο χωριό Εμμανουήλ Παππάς Σερρών (1929). Σπούδασε φιλοσοφία και κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Eotvos Lorand της Βουδαπέστης. Αποφοίτησε το 1959.

Του απονεμήθηκε Πτυχίο Αριστούχου. Φέρει τον τίτλο του υποψήφιου διδάκτορα των ανθρωπιστικών επιστημών της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών (1971) και του διδάκτορα φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Eotvos Lorand. Στην Ουγγαρία παράλληλα με το ακαδημαϊκό του έργο ανάπτυξε ευρεία ερευνητική δραστηριότητα σε θέματα φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας και παιδείας. Επί πολλά χρόνια διηύθυνε το ερευνητικό τμήμα της φιλοσοφικής έδρας του Πολυτεχνείου Βουδαπέστης. Το 1978 επέστρεψε στην Ελλάδα.

Και στην Ελλάδα ανέπτυξε ευρεία ερευνητική δραστηριότητα ως κύριος ερευνητής και επιστημονικός υπεύθυνος ερευνητικών προγραμμάτων. Στην Ελλάδα δίδαξε θέματα φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας και κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης. Είναι Ομότιμος Καθηγητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Έχει εκδώσει 23 βιβλία και πληθώρα άρθρων σε επιστημονικά και άλλα περιοδικά, καθώς και στον καθημερινό τύπο, σε θέματα φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας, παιδείας, αλλά και πολιτικής. Η ζωή και η δράση του, με αναφορά και στο επιστημονικό του έργο, περιέχονται στο βιβλίο του Έγινα αυτός που είμαι. Μια ζωή ένας ολόκληρος κόσμος, Εκδόσεις Επίκεντρο, 2013.

Kυριότερα βιβλία του:

Η επιστημονικοτεχνική επανάσταση, ο σοσιαλισμός και ο άνθρωπος, Εκδόσεις Θεμέλιο, 1979.
Ο άνθρωπος μέσα στο επαναστατικό κίνημα, Εκδόσεις Αφών Τολίδη, 1980.
Είναι και συνείδηση, γνώση και αλήθεια, Εκδόσεις Γκούτεμπεργκ, 1986.
Θέματα κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης (2 τόμοι), Εκδόσεις Παρατηρητής 1994.
Το πρόβλημα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στη Δ. Θράκη (μαζί με άλλους), Εκδόσεις Γκούτεμπεργκ,1997.
Παλιννόστηση και ένταξη (μαζί με άλλους), Εκδόσεις Παρατηρητής, 1999.
Η ιδανική και η πραγματική εικόνα του ανθρώπου. Πραγματεία φιλοσοφικής ανθρωπολογίας, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 1999.
Τεχνολογία, Κοινωνία, Πολιτισμός, εκδόσεις Ψηφίδα, 2002.
Το πρόβλημα της ταυτότητας του ανθρώπου, Εκδόσεις Ψηφίδα, 2004.
Η Αριστερά Χθες, Σήμερα, Αύριο, Εκδόσεις Βακαλιός, 2004.
Τέχνη και πολιτική, Επιστήμη και τέχνη, Εκδόσεις Προσκήνιο, 2008.
Η ηθική ταυτότητα της Αριστεράς, Χθες, Σήμερα, Εκδόσεις Επίκεντρο, 2010.
Είναι ο καπιταλισμός συμβατός με την ηθική; Εκδόσεις Νήσος - Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, 2014.
To Mέτρο. Ο άνθρωπος ως υπερβατικό ον και το πρόβλημα του μέτρου, Εκδόσεις Εύμαρος.